Houd jij wel rekening met de omgekeerde kwadratenwet bij het fotograferen

Hallo abonnee,

Momenteel loopt Janoux Cremer stage bij Stapfoto als tweedejaars leerling van de Fotovakschool. Ik heb haar gevraagd om een aantal blogs te schrijven. Waaronder deze over de omgekeerde kwadratenwet.

Haar reactie: "ik had er nog nooit van gehoord…. Door het schrijven van deze blog ben ik heel veel te weten gekomen!" Ik hoop dat haar verhaal ook voor jullie leerzaam is!

En natuurlijk kun je er mee oefenen tijdens de workshops bij Stapfoto, waaronder de workshop portretfotografie. We oefenen tijdens die workshop met flitsers, ledlampen en natuurlijk licht. Hoe die te combineren, en hoe die in te stellen volgens de omgekeerde kwadratenwet ;-). Deze workshop vindt plaats op 12 mei.

Wil je al eerder oefenen dan kan dat tijdens de fotografiecursus voor gevorderden, die al in maart van start gaat (nog 1 plek vrij) en tijdens de vernieuwde workshop rook en plons die op 10 maart plaatsvindt. Tijdens die workshop leer je behalve werken met de omgekeerde kwadratenwet, alles over flitsen met je reportageflitser. Op een leuke en speelse manier ;-).

De omgekeerde kwadratenwet
Door: Janoux Cremer

De omgekeerde kwadraten wet blijkt vaak te worden gebruikt in de fotografie. Het is een heel handig hulpmiddel als je gaat fotograferen met flitslicht. Het klinkt heel ingewikkeld, maar dat blijkt het eigenlijk helemaal niet te zijn.

De omgekeerde kwadraten wet leert je dat het licht van je lichtbron zwakker wordt, naarmate de afstand van je onderwerp tot de lichtbron groter wordt. Dat klinkt logisch, maar wat minder logisch klinkt, is dat dit niet evenredig is.

Wat doet de omgekeerde kwadraten wet en wat kun je ermee?
Het gebruik van de wet kan je helpen in lastige situaties als het maken van een groepsfoto of als je een achtergrond lichter of donkerder wilt hebben bijvoorbeeld.

Als je het flitslicht meet, kom je erachter dat “de kracht van het licht omgekeerd evenredig is met het kwadraat van de afstand tot de lichtbron”. Dat wil zeggen dat als je een object twee keer zo ver van het licht vandaan zet (dus op 2 meter i.p.v. 1 meter), nog maar 1/4 deel van het licht ontvangt (afbeelding 1). Drie keer zover weg betekent nog maar 1/9 van het licht, vier keer zover 1/16

Om dit een beetje beter te snappen heb ik op advies van Liesbeth onderstaande oefening gedaan.

1. Ik heb een pop neergezet op 1 meter van een lamp (afbeelding 2).
2. Toen ik de lamp naar 2 meter van de pop verplaatste (afbeelding 3), bleek er minder licht op de pop terecht te komen. Ik dacht dat dat dan de helft van het licht zou zijn, maar het was veel minder. Volgens de lichtmeter was het een kwart. Ik moest mijn diafragma dus van f22 naar f11 zetten om dezelfde hoeveelheid licht op de pop te krijgen. Als je niet wilt dat je scherptediepte verandert, kun je je flitser natuurlijk ook 4x sterker zetten.
3.In de foto’s hieronder (afbeeldingen 2 en 3) zie je mooi de lichtafval, maar bij de slagschaduw er achter zie je ook dat het licht harder is op 2 meter dan op 1 meter. De (slag)schaduwranden op de achtergrond zijn namelijk veel harder geworden. Wel iets om rekening mee te houden….

Je ziet hoe in het begin het licht erg snel afvalt. Naarmate het model verder van de lamp af gaat staan, gaat het minder snel. Als je het in percentages zet, wordt het duidelijker. Het verschil tussen 1 en 2 meter is erg groot, terwijl het verschil tussen 5 en 6 meter veel kleiner is.

Wat heb je aan die kennis? Hierover lees je meer in de twee volgende paragrafen.

Hoog of laag contrast
Contrast is het verschil tussen de lichte en donkere delen in een foto. Door de lamp/flitser dicht bij het model te zetten, wordt de ene helft van het gezicht wit en de andere helft zwart. Het licht valt in het begin immers heel snel af. Als je een foto wilt hebben met veel contrast, dan moet je er dus voor zorgen dat je model heel dicht bij je lichtbron staat (bijv. 1 meter, zie afbeelding 5). Voor een foto met minder contrast moet je de lamp verder weg zetten (bijv. afbeelding 8).

Ik heb de flitser hier niet harder gezet. Iets wat ik natuurlijk had moeten doen als ik het hoofd op afbeelding 8 net zo licht wilde hebben als op afbeelding 5. Het hele hoofd wordt dan lichter, zowel de linker als de rechterkant. Hier heb ik ervoor gekozen om ook te laten zien hoe weinig licht er nog maar over is op 4 m.

Wel of geen achtergrond

De omgekeerde kwadraten wet heeft ook invloed op de achtergrond van je foto. Als je een model dicht bij de lamp en ver van de achtergrond hebt staan, verdwijnt je witte achtergrond. Je model is goed belicht, de achtergrond wordt zwart doordat het licht afvalt.

Als je een lichtere achtergrond wilt, moet je het model en de lamp dichter naar de achtergrond toe brengen (afbeelding 10). Het model wordt dan hetzelfde belicht, en er valt meer licht op de achtergrond. Hierdoor wordt je achtergrond lichter, dus grijs. Door je model + de lamp nog dichter bij de achtergrond te zetten, valt er nog meer licht op de achtergrond en wordt die wit.

Groepsfoto’s
Ook met groepsfoto’s kun je de omgekeerde kwadraten wet gebruiken. Als je een groepsfoto gaat maken, waarbij je meerdere rijen mensen hebt, die dus op verschillende afstanden van de lichtbron staan, krijg je veel verschil in belichtingen.

Stel je eens voor, 3 rijen van mensen: de eerste rij op 1 meter, de tweede rij op 2 meter en de derde rij op 3 meter afstand van de lichtbron. De eerste rij krijgt al het licht, de tweede rij nog maar 1/4 en de derde rij nog maar 1/9 van het licht (afbeelding 11). Het verschil tussen rij 1 en rij 3 is erg groot door het afvallende licht.

Dit wil je natuurlijk niet. Je wilt dat alle personen op de groepsfoto ongeveer hetzelfde belicht zijn. Je komt dus in de problemen als je de groep dicht bij je lichtbron hebt staan. Om dit probleem om te lossen, moet je de groep verder van de lichtbron af zetten (afbeelding 12). De lichtafval is dan veel minder en de mensen zijn ongeveer hetzelfde belicht.

Er is altijd nog wel een klein verschil, omdat de derde rij natuurlijk verder weg staat dan de eerste rij. Maar als je het vergelijkt met een groep dicht bij de lichtbron is het verschil enorm groot.

Conclusie
Na het schrijven van deze blog ben ik er achter gekomen dat het heel handig is om te weten wat lichtafval is en wat de omgekeerde kwadraten wet inhoudt. Je kunt de wet toepassen tijdens verschillende situaties: groepsfoto’s, hoog of laag contrast en wel of geen achtergrond.

Nu ik weet hoe lichtafval werkt, kijk ik anders naar het werken met flitslicht. Ik weet nu dat je groepsfoto’s het beste kunt maken met de groep verder van de lamp vandaan, omdat je zo alle personen ongeveer hetzelfde verlicht hebt.

Daarnaast kan het lichter of donkerder maken van de achtergrond een foto een hele andere uitstraling geven. Ook een foto met hoog of laag contrast geeft een andere uitstraling en kun je bereiken door gebruik te maken van de omgekeerde kwadraten wet. Ik ga deze informatie zeker onthouden en meenemen in mijn volgende flitssituaties.